350-358 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞ BEDELLERİ HESABI

http://www.muhasebedergisi.com/insaat-muhasebesi/350-358-yillara-yaygin-insaat-ve-onarim-hakedis-bedelleri-hesabi.html

350-358 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞ BEDELLERİ HESABI

1- Genel Açıklama
İnşaat işinin devamı süresince zaman, zaman hazırlanan hakediş raporlarına istinaden, işveren kuruluşun müteahhide ödediği paraların kaydolunduğu hesaptır. “Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri” ile ilgili olarak düzenlenen ve işveren tarafından onaylanan hakediş bedelleri bu hesaplara alacak olarak yazılır. İşin geçici kabulü yapıldığında, bu hesaplardaki hakediş bedelleri ilgili satış hesaplarının alacağı karşılığında bu hesaplara borç kaydedilir. 350-358 Hesap grubu, sadece yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerine ilişkin hakediş bedellerinin kaydedildiği hesaptır.
2- Hesabın İşleyişi
a) Yıl içinde Başlanıp, Aynı Yıl İçinde Biten İnşaatlar
Yıl içinde başlayıp, aynı yıl içinde biten inşaatların hakedişlerinin, “600 YURTİÇİ SATIŞLAR” hesabına kaydedilmesi, bunun da duruma göre her inşaat için ayrı alt hesaplarda izlenmesi gerekir.
b) Yıllara Yaygın İnşaat İşinin Birden Fazla Olması
Yıllara yaygın inşaat işlerinin birden fazla olduğu durumlarda, her inşaatla ilgili olarak alınan hakedişler 170-178 hesaplara paralel olarak düzenlenen “350 (A) İnşaatı Hakedişleri”, “351 (B) İnşaatı Hakedişleri” gibi ayrı hesaplarda izlenir. Bu uygulama 16.12.1993 Tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 2 sıra No'lu “Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği” ile getirilmiştir.
Ancak, 9'dan fazla inşaat işinin olduğu durumlarda, her proje yardımcı defter düzeyinde izlenebilecektir. Bu durumda her bir proje için tutulacak yardımcı defterler defteri kebir hükmündedir.
Aslında burada yapılacak en anlamlı uygulama 350 no'lu hesabın altında; 350.01, 350.02, 350.03... 350.15,...350.42...gibi alt hesaplar açmak şeklinde olmalıydı. Ancak, Gelir Vergisi Kanunu'nun 42. maddesinin ikinci fıkrasında “ Her inşaat işinin hasılat ve giderlerinin ayrı bir defterde veya tutulmakta olan defterlerin ayrı sayfalarında gösterileceği” yönündeki hüküm, 350-358 aralığında ayrı hesaplar açılmasını zorunlu kılmıştır.
Bir örnek verecek olursak;

ÖRNEK
Yıllara yaygın inşaat işini üstlenen müteahhit (A)'ya 25.000.000.-YTL istihkak ödemesi yapılmıştır. Müteahhit tarafından bunun muhasebeleştirilmesi, en basit şekliyle aşağıdaki gibi düşünülebilir.
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
102 BANKALAR 29.500.000.000
102.01 ....Bankası 29.500.000.-
veya
100 KASA
100.01 Merkez Kasa
350 (A) İNŞAATI HAKEDİŞ BEDELLERİ 25.000.000.-
391 HESAPLANAN KDV 4.500.000.-
391.01 Mal ve Hizm.
Tesl. İlişkin KDV 4.500.000.-
391.01.03 %18 Hesaplanan KDV
İnşaatı ile ilgili olarak alınan hakediş tutarı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
Ancak, istihkakın tamamı müteahhide ödenmez. İstihkaktan çeşitli kesintiler () yapılır. (Örneğin, müteahhit (A)’ya ödenen istihkaktan, iş birden fazla takvim yılına yaygın olduğundan % 3 gelir (stopaj) vergisi kesintisi, binde 7,5 damga vergisi () kesilmiştir). Bu nedenle alınan istihkakın muhasebeleştirilmesinin aşağıdaki şekilde yapılması gerekir.
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
102 BANKALAR 28.562.500.-
102.01 X Bankası 28.562.500.-
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 187.500.-
740.01 (A) İnşaatı 187.500.-
740.01.05 Vergi Resim ve Harç 187.500.-
01 Damga Vergisi
295 PEŞ. ÖDENEN VERGİLER 750.000.-
295.01 Peşin Ödenen Stopajlar 750.000.-
295.01.01 (A) İnş. % 3 Stopajı 750.000.-
350 (A) İNŞAAT HAKEDİŞ BEDELLERİ 25.000.000.-
391 HESAPLANAN KDV 4.500.000.-
391.01 Mal ve Hizmet
Tes. İlişkin KDV 4.500.000.-
391.01.03 % 18 KDV 4.500.000.-
....İnşaatı ile ilgili olarak alınan hakedişler
ve KDV tutarı ile bunlardan yapılan kesintiler
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
Örneğimizdeki mükellef, geçici teminatını kesin teminata tamamlarken, istihkaklardan % 10 kestirmek yerine, geçici teminat olarak yatırdığı parayı da geri alıp, kesin teminat için banka teminat mektubu verdiğinden, yukarıdaki hesaplarda, % 10'luk teminat kesintisine yer verilmemiştir. Sözkonusu teminat nakit olarak yatırıldığında inşaatın bitim süresine göre 126 veya 226 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR hesabına kaydedilir. Diğer taraftan banka teminat mektuplarının ise NAZIM HESAP’larda izlenmesi gerekir.
Uygulamada müteahhitler, kesin teminat olarak, nakit para yerine, banka teminat mektubu vermeyi tercih etmektedirler. Böylelikle, hem birkaç yıl bekleyecek olan kesin teminat tutarındaki nakit paranın, enflasyondan kaynaklanan, aşınması önlenmekte, hem de banka teminat mektubunun giderleri (komisyonu) gider kaydedilmektedir.
- Yine yukarıda ki örnekte, istihkaklar kasaya tahsilat olarak gösterilmiştir. Normal koşullar altında, alınan istihkaklar, büyük tutarlarda olması nedeniyle kasada muhafaza edilmemekte, doğrudan bankaya yatırılmaktadır. Ödemelerde, çek kullanılması yoluyla yapılmaktadır.
c) Hakediş Bedellerinin Yabancı Para veya Yabancı Paraya Endeksli Olarak Ödenmesi
Hakediş bedellerinin yabancı para veya yabancı paraya endeksli olarak ödenmesinde, hakedişin onandığı tarihte ödenmesi halinde muhasebe işlemleri farklılık arz etmiyor.
Ancak, hakediş bedelinin sonradan ödenmesi halinde doğacak kur farkının gelir açısından beyan dönemi, stopaj uygulaması ve KDV açısından durumu özellik arz etmektedir.
Bedelin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak ifade edildiği uluslararası ve kamu ihalelerinde bedelin geç ödenmesinden dolayı lehe doğacak kur farklarından stopaj yapılmayacak ve KDV hesaplanmayacaktır. Gelirin beyan edileceği döneme ilişkin olarak da Danıştay’ın görüşü kur farkları hakedişin unsuru olarak değerlendirilecek ve işin bittiği yılda beyan edilecektir.

ÖRNEK
Bedeli döviz cinsinden ödenen uluslararası ihaleye çıkarılmış inşaat işi ile ilgili olarak 04.02.2007 tarihinde 100.000.-USD’lik hakediş yapılmış, ancak hakediş bedeli 18.02.2007 tarihinde ödenmiştir. Doların, 04.02.2007 tarihindeki paritesi 1.-USD = 1,6300.-YTL, 18.02.2007 tarihindeki paritesi 1.-USD = 1,6350.-YTL’dir.
- Hakedişin tahakkuk kaydı;
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
120 ALICILAR 187.450,00.-
(112.500 $ x 1,6300.-YTL)
295 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONL. 4.890.-
(5.500 $ x 1,6300.-YTL)
295.01 Peşin Ödenen Stopajlar 4.890.-YTL
(3.000 $ x 1,6300.-YTL)
295.01.01 (A) İnşaatı % 3 Stopajı 4.890.-YTL
350 (A) İNŞAATI HAKEDİŞ BEDELLERİ 163.000.-
350.01 Hakediş Bedeli 163.000.-YTL
(100.000 $ x 1,6300.-TL)
391 HESAPLANAN KDV 29.340.-
391.01 Mal ve Hizm. Tes.
İlişkin KDV 29.340.-
(18.000 $ x 1.6300.-YTL)
391.01.03 %18 Hesaplanan KDV 29.340.-
(A) İnşaatı 1 No.lu hakedişin tahakkuk kaydı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
- Hakediş bedelinin döviz çekiyle tahsilinin kaydı;
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
101 ALINAN ÇEKLER 188.025.-
101.01 Portföydeki Çekler 188.025.-YTL
(115.000 $ x 1,6350.-YTL)
120 ALICILAR 187.450.-
(115.000 $ x 1,6300.-YTL)
350 (A) İNŞAATI HAKEDİŞ BEDELLERİ 575.-
350.02 Hakediş Kur Farkları 575.-YTL
(115.000 $ x 0,005.-YTL)
(A) İnşaatı 1 No.lu hakedişin tahsili
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
- Alınan çekin aynı gün bankaya tahsile verilerek, banka hesabına yatırılmasının kaydı;
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
102 BANKALAR 188.025.-
102.02 Döviz Tevdiat Hesabı 188.025.-YTL
102.02.01 (X) Bankası (X) Şb.
USD Hesabı 188.025.-YTL
101 ALINAN ÇEKLER 188.025.-
101.01 Portföydeki Çekler 188.025.-YTL
Hakediş karşılığı alınan çekin tahsili
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
d) Hakediş Alacağına Karşılık Hazine Bonosu Alınması
Ülke ekonomisinin gerekli kıldığı bazı zamanlarda inşaat ve onarım işleriyle uğraşan firmalara hakediş alacakları karşılığında Hazine bonosu verilmektedir. Hazine bonosunun verildiği tarihteki değer hakediş alacağına eşit olmakla birlikte itfa tarihinde faiz geliri ile birlikte ele geçen tutar daha fazla olmaktadır.
Bu durumda, bize göre yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerine ait hakediş karşılığı alınan Hazine bonolarının faiz gelirlerinin işin bittiği yıl kazancı ile birlikte beyan edilmesi gerekir.
ÖRNEK
Yıllara yaygın (A) inşaat işi ile ilgili olarak 20.02.2003 tarihinde 50.000.-YTL’lik hakediş yapılmıştır. Hesaplanan KDV 9.000.-YTL TL, gelir vergisi stopajı 1.500.-YTL, damga vergisi kesintisi 375.-YTL’dir. 57.125.-YTL alacak karşılığında ihale makamı tarafından nominal bedeli 57.125.-YTL, olan 15.04.2003 vadeli 12.000 adet Hazine bonosu verilmiştir.
––––––––––––––– 20/02/2003 ––––––––––––––––
112 KAMU KESİMİ, TAHVİL,
SENET VE BONOLARI 57.125.-
112.03 Hazine Bonoları 57.125.-
295 PEŞİN ÖDENEN
VERGİLER VE FONLAR 1.500.-
295.01 Peşin Ödenen Stopajlar 1.500.-
295.01.01 (A) İnşaatı %3 Stopajı
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 375.-
740.01 (A) İnşaatı 375.-
740.01.05 Vergi, Resim ve Harçlar
350 (A) İNŞAATI HAKEDİŞ BEDELLERİ 50.000.-
350.01 Hakediş Bedelleri 50.000.-
391 HESAPLANAN KDV 9.000.-
391.01 Mal ve Hizm. Tes.
İlişkin KDV 9.000.-
391.01.03 %18 Hesaplanan KDV
(A) inşaatı 1 No.lu hakediş kaydı
–––––––––––––––– 15/04/2003 ––––––––––––––––
102 BANKALAR 60.000.-
102.01 Ticari Mevduat Hesabı 60.000.-
102.01.01 (X) Bankası (X) Şb.
112 KAMU KESİMİ TAHVİL,
SENET VE BONOLARI 57.125.-
112.03 Hazine Bonosu 57.125.-
350 (A) İNŞAATI HAKEDİŞ
BEDELLERİ 2.875.-
350.03 Hakediş Faiz Gelir. 2.875
Hazine Bonosunun itfası
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
3- İşin Bitiminde Yapılacak İşler
Daha öncede belirtildiği gibi, yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerinde, işin devamı süresince, o işle ilgili olarak kar/zarar beyan edilmemekte. Ancak işin bitim tarihi itibariyle kar/zarar belirlenebilmektedir.
İşin bitim tarihi ise, geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan işlerde, geçici kabulün yapıldığı, bunun dışındaki işlerde de, işin fiilen tamamlandığı ya da bırakıldığı tarih, işin bitim tarihidir.
İşin bitim tarihinde (ki bu genellikle geçici kabulün yapıldığı tarihtir), “350 ..... İNŞAATI HAKEDİŞ BEDELLERİ” hesabı, “600 YURT İÇİ SATIŞLAR” hesabına devredilerek kapatılır.
Biten inşaatla ilgili, maliyet unsuru olan harcamalar ise, “170 YILLARA YAYGIN İNŞAAT MALİYETİ” hesabından (İnşaat birden fazla ise 171, 172.... hesaplardan) geçici kabulü yapılan inşaatın maliyeti.” 622 SATILAN HİZMET MALİYETİ” hesabına devredilir.
ÖRNEK
Geçici kabulü yapılan (C) inşaatı ile ilgili olarak, alınan hakedişlerin tutarı 267.000.000.-YTL, bu inşaatın maliyeti ise 239.000.000.-YTL’dir. 239.000.000.-YTL’lik inşaat maliyetinin 200.000.000.-YTL’lik kısmı önceki yıllarda 39.000.000.-YTL’lik kısmı ise inşaatın tamamlandığı yılda gerçekleşmiştir.
Bu durumda, “Alınan İstihkaklar” ve “Yıllara Yaygın İnşaat Maliyeti” ile ilgili hesapların sonuç hesaplarına aktarılması aşağıdaki gibi olacaktır.
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
352 (C) İNŞAATI HAK. BED. 267.000.000.-
600 YURT İÇİ SATIŞLAR 267.000.000.-
600.03 (C) İnşaatı 267.000.000.-
(C) İnşaatının bitimi nedeniyle,
alınan hake-dişlerin, ilgili hesaba devredilmesi
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
622 SATILAN HİZMET MALİYETİ 239.000.000.-
622.03 (C) İnşaatı 239.000.000.-
172 (C) İNŞAATI MALİYETİ 200.000.000.-
741 HİZMET ÜRETİM MAL.
YANS. HES 39.000.000.-
741.03 (C) İnşaatı 39.000.000.-
(C) İnşaatının bitimi nedeniyle,
inşaat maliyeti ile ilgili hesapların
maliyetlere devredilmesi
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––

Hakedişlerden aşağıdaki kesintiler yapılır.
İstihkak bedelinden kesintiler:
a) %3 gelir (stopaj) vergisi, (GVK Md. 94/3)
c) Teminat taksitleri,
d) Anlaşma ve özel şartnameye göre verilen malzeme bedelleri
e) Verilen demirbaşların kira ve amortisman karşılıkları,
f) İdarece, müteahhit nam ve hesabına ödenen işçi ücretleri,
g) Avans karşılıkları,
h) Damga vergisi (binde 7,5),
ı) Gecikme Cezaları,
i) Sözleşme hükümleri gereğince kiralanan gayrimenkullerin kiraları karşılığı tahakkuk eden istihkaktan kesintiler;
- Kanuni mercilerce verilen icra talimatları,
- Her türlü temlikler

Daha önceki uygulamalarda KDV’nin toplamı üzerinden yani KDV’den de damga vergisi kesilmekteydi. Ancak; Maliye Bakanlığı’nın 29 Ocak 1997 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 30 Seri No.lu Damga Vergisi Genel Tebilği’ne göre, KDV üzerinden damga vergisi alınmayacaktır.